Land van Ons, beter voor Osse natuur
 

Natuur in Oss is kwetsbaar

Onze vijf organisaties hebben onder meer tot doel om de biodiversiteit te vergroten. Dat doen we met tal van activiteiten, zowel in onze directe leefomgeving (tuin en openbaar groen) als in het grote buitengebied van de gemeente. Op dit moment wordt verreweg het grootste deel van dat Osse buitengebied gebruikt voor intensieve landbouw.

Meer biodiversiteit

Bekend is dat de huidige manier van landbouw niet goed is voor de biodiversiteit, integendeel. Het rijk en de provincies proberen hier verandering in te brengen. Wij zijn er echter niet gerust op dat dit beleid voldoende is om de natuur in Oss te verbeteren. Wist u dat in een gebied waar landbouw is afgestemd op de natuurlijke omgeving vaak meer soorten planten en dieren voorkomen dan in een natuurgebied als Herperduin? Helaas heeft Oss nog nauwelijks landbouwgebied dat duurzaam (biologisch en/of ecologisch) wordt gebruikt.

Goede voorbeelden

Het is voor onze organisaties moeilijk om in Oss de landbouw te helpen verduurzamen. Landerij VanTosse geeft in het gebied de Stelt een voorbeeld. Ze pacht gemeentegrond voor kleinschalige landbouw afgestemd met de natuur. De producten die dat oplevert, zoals granen, hop en cranberryjam, zet de Landerij af in de regio.

Nieuwe kans: Land van Ons

In Land van Ons zien wij mooie kansen voor Oss. Het is een organisatie die flink aan de weg timmert om de biodiversiteit in landbouwgebied sterk te verbeteren. Het is een coöperatie die in 2019 is gestart als burgerinitiatief en nu landelijk werkt. Ze heeft al ruim 22.000 leden. Hun ambitie is een nieuwe ‘ecologische hoofdstructuur’, maar dan voor landbouwgrond, met een omvang van 300.000 ha. Dat is 15% van alle landbouwgrond in Nederland.

De coöperatie koopt samen met Land van Ons landbouwgrond en de leden van de coöperatie worden dan mede-eigenaar. Daarmee draag je bij aan herstel van het landschap en biodiversiteit. Je kunt inleggen vanaf € 20/jaar, minimaal voor 2 jaar. Daarmee wordt de grond gekocht, waar vervolgens op natuurinclusieve wijze voedsel wordt verbouwd. Zie voor meer informatie de website: https://landvanons.nl/. In haar korte bestaan is het al gelukt om 2,4 miljoen m2 landbouwgrond te verwerven en anders te beheren.

Ondergetekende organisaties vinden het Land van Ons een erg sympathiek initiatief en ondersteunen de doelstellingen van de organisatie van harte. Wij hopen dat onze leden/vrijwilligers er ook zo over denken. Wellicht kan het Land van Ons in Oss grond verwerven en kan er een samenwerking met de Landerij VanTosse ontstaan.

Met de juiste landbouw geven we de natuurwaarden in het landelijk gebied een boost in Oss! En dat sluit naadloos aan bij de ambities van alle vijf de organisaties:

• Landschapsbeheer Oss/Landerij VanTosse
• IVN Oss
• Stadse Boeren Oss
• Velt
• Hof van Oss

Henk Smouter

Hopveld uitgebreid

De samenwerking met de brouwers Twan Martens en Leon Bouten van de Schaijkse bierbrouwerij “Bier van de Zon” leidde ertoe dat we ons hopveld eens goed onder de loep gingen nemen.

Meer soorten hop

De succesvolle verwerking van de verse hop van de laatste hopoogst in het unieke bier “God van de Zon” was de aanleiding om de teelt, die de laatste twee jaar nogal te lijden had door de droogte, weer goed op poten te zetten. Zo was er vanuit de brouwers de wens om een aantal reeds aanwezige soorten uit te breiden en een paar nieuwe soorten toe te voegen. Een van de soorten betrof het oude ras “Groene Bel”, een oud en vergeten variëteit uit de omgeving van Aalst (België), waarmee de brouwers een nieuw, maar op een authentiek recept gebaseerd bier willen ontwikkelen. Deze hopsoort wordt nog maar weinig geteeld, maar gelukkig hebben we nog 50 van deze planten kunnen aankopen bij een Belgische hopteler.

Heel het hopveld op de schop

De planten zijn in nieuw aangelegde bedden aangeplant, we zijn benieuwd of ze dit jaar al voldoende hop kunnen leveren voor een eerste batch.

Tegelijk hebben we de gehele layout van het hopveld op de schop genomen. Deze bleek in de praktijk niet heel erg efficiënt bij het onderhoud, vooral bij het maaien van de tussenliggende grasstroken. Samen met het op zonnepanelen gebaseerd watergeefsysteem verwachten we de teelt beter te kunnen begeleiden.

Noot: De naam van de brouwerij “Bier van de Zon” is afgeleid van de al sinds 1920 gesloten Schaijkse bierbrouwerij “de Zon.

Henk Smouter

www.biervandezon.nl

Ontwikkeling bloemrijke hooilandjes Tuinderij

Enigszins dramatisch was de aanblik van de open veldjes in de voormalige heemtuin Cumberland, nu onze Tuinderij VanTosse, toen we deze in 2012 in beheer kregen. Een kale vlakte met als hoofdbegroeiing mos en een enkel grassprietje. Een van de oorzaken lag wel voor de hand: de ontelbare konijnen graasden alles kaal wat er nog wilde groeien. Een tweede oorzaak bleek de bodemgesteldheid. Een paar bodemmonsters gaven een pH lager dan 5, veel te zuur voor de meeste planten.

In een dergelijk geval kun je een aantal dingen doen: alles omploegen en inzaaien of via geleidelijke veranderingen de juiste ecologische omstandigheden proberen te creëren.

Omploegen en inzaaien geeft doorgaans een snel resultaat te zien. Al gauw heb je een mooie bloemenwei, maar of deze zich door de jaren heen kan handhaven, is de vraag. Verstoring van de bodem door ploegen stimuleert bovendien de kieming van allerlei pionierssoorten die je eigenlijk liever niet wilt hebben.

Ik was daar dus geen voorstander van en heb er daarom voor gekozen om niets aan de bodemstructuur te veranderen, maar eerst die lage pH (oftewel hoge zuurgraad) aan te pakken door jaarlijks kalk te strooien.

In de eerste jaren gaf dit weinig zichtbaar resultaat, spontane vestiging van nieuwe plantensoorten is sowieso een proces van meerdere jaren.  Geleidelijk zagen we wel een verandering, grassen breidden zich uit, maar bloemplanten vestigden zich toch met moeite, mede omdat de verstorende invloed van konijnenvraat groot bleef. Pas rond 2018 zagen we grote veranderingen optreden. Konijnen waren rond die tijd gedecimeerd door rondgaande ziektes en bloemplanten kregen meer kans, ook doordat we regelmatig maaiden. 

Inmiddels zijn we in een interessante fase van ontwikkeling aangekomen waarbij we al meerdere keren melding hebben kunnen maken van spontane vestiging van soorten die gedijen in voedselarme, neutraal tot kalkhoudende zandgronden. 

Zo is dit jaar, in het voorjaar, de knolsteenbreek (Saxifraga granulata) massaal waargenomen en later in het jaar troffen we diverse exemplaren aan van het grasklokje (Campanula rotundifolia, dichtstbijzijnde bekende locatie de Hescheweg) en het rapunzelklokje (Campanula rapunculus, kenmerkend voor het rivierengebied). Apart was ook de waarneming van de ruwe weegbree (Plantago media), ook een kalkminnende soort die in onze omgeving niet vaak wordt aangetroffen.

Zo laten we ons elk seizoen weer verrassen. We zijn benieuwd naar volgend jaar en nee, de soorten worden niet ingezaaid!!!

Henk Smouter

Boven: ruige weegbree

Onder: rapunzelklokje

Dit jaar geen cranberry’s

Het is een beetje een overslaande langspeelplaat aan het worden, de slechte cranberryoogsten van de laatste jaren. Over de oorzaak hoeven we niet te gaan gissen, de droogte en hoge temperaturen op het moment dat de groei moet beginnen waren funest. Veel planten verbrandden in de zon en begin juni zag het veld eruit alsof omploegen de beste optie was. Gelukkig hebben we ons niet laten verleiden, want de maanden die volgden waren uitzonderlijk nat en kijk: er vond een wonderbaarlijk herstel plaats. Zelfs de verbrande plekken begonnen weer dicht te groeien. Momenteel kunnen we met enig optimisme zeggen dat de vooruitzichten voor volgend jaar beter zijn. Het veld ziet er op veel plekken weer fris uit, enkele plekken met veel grasgroei daargelaten. Alleen: bloei is uitgebleven en dat betekent dus ook geen bessen.

Tot aan het eind van het jaar gaan we nu nog zoveel mogelijk ongewenste plantengroei verwijderen. Slechte stukken gaan we deels afplaggen en in het voorjaar opnieuw beplanten met stekken die we in de tuin gaan opkweken. Zo verwachten we het veld toch weer in goede conditie te krijgen. Op droge periodes gaan we volgend jaar beter anticiperen door een beter watergeefsysteem aan te leggen. Onze technische dienst is al volop aan het nadenken hoe we dat gaan aanpakken.

Henk Smouter

Hopoogst veelbelovend

Met dank aan de inspanningen van onze techneuten bij de aanleg van het nieuwe watergeefsysteem zijn de hopplanten dit jaar flink uitgegroeid. De dit voorjaar nieuw geplante soorten zijn nog wat iel, maar dat is normaal voor het eerste jaar. Gescheurde planten zijn weliswaar niet allemaal aangeslagen, maar toch is er nog voldoende resultaat.

Bij het uitkomen van deze Nieuwsbrief zijn we waarschijnlijk volop bezig met oogsten. De hop gaat, evenals vorig jaar weer naar brouwerij de Zon, in Schaijk.

Henk Smouter

Cranberrykweekvijver

Omdat delen van het cranberryveld behoorlijk aan het vergrassen zijn (stikstofeffect?), hebben we besloten delen opnieuw te gaan inrichten. Dat wil zeggen: afplaggen van de graslaag, frezen van de grond en zo goed mogelijk wortelonkruiden verwijderen. En dan opnieuw inplanten. Wat we nu niet willen is om weer voor veel geld nieuwe planten te kopen. Op de randen van het veld hebben we daarom plaggen cranberries uitgestoken en verdeeld in handzame stekken om daarvan nieuwe planten te kweken. Maar dan moeten ze nog wel ergens in. Laten we nu net een vrijwilliger op de tuin hebben die kennelijk zijn hele leven al potjes had opgespaard, dus die kwamen goed van pas. Bedankt Arie!

Uiteraard leverde dat weer een goed Zen-moment op voor onze tuinvrijwilligers. Lekker met z’n allen plantjes oppotten. Zeker een goed alternatief voor ons jaarlijks cranberryplukevenement dat tot verdriet van velen niet kon doorgaan vanwege… geen cranberries dit jaar. Over de oorzaak hebben we het al gehad.

Tegelijk waren onze Tolstraat-technici inmiddels bezig om een mega-plantenkweekbak in elkaar te lassen waarin we, als proefproject, met ondergrondse irrigatieslangen, een gecontroleerde kweek gaan opzetten. Dit met als uiteindelijk doel om op deze wijze het gehele cranberryveld van voldoende water te kunnen voorzien, als alternatief voor het vrij ineffectieve beregenen. De kweekopstelling zou dan de gegevens moeten leveren hoeveel water de cranberry’s moeten hebben om optimaal te kunnen groeien.

Wordt vervolgd…

Henk Smouter

Tuin op de schop

Het is duidelijk dat de tuin de laatste paar jaar behoorlijk aan het teruglopen is.

Foto’s van zo rond 2015-2018 geven aan dat de tuin er in die periode veel uitbundiger bij stond.

Kiemen van onkruid tegengaan

Je kunt het aan de wat rare groeiseizoenen wijten (drijfnatte winter, koud en vooral erg droog voorjaar, plotselinge hitte gecombineerd met droogte etc.). Dat is allemaal van invloed, maar er is kennelijk nog wat meer aan de hand. Voeding speelt een rol, de zuurgraad van de bodem, de samenstelling van de bodem, onkruiddruk etc. Feit is ook dat veel planten, en dan voornamelijk de vaste bloemplanten en kruiden, al sinds 2014 op dezelfde plek staan.

In de bloemen- en kruidentuin was het verval het beste te zien. Afgelopen jaar hebben we gemerkt dat ook de onkruiddruk hier heel hoog was. Schoffelen hielp maar weinig en in wezen hebben we hiermee elke keer het probleem zelfs versterkt. Elke schoffelbeurt gaf weer een nieuwe kiembodem voor onkruid. De beste remedie is eigenlijk om de grond zoveel mogelijk bedekt te houden met een voldoende dikke mulchlaag. Compost, maar ook gemaaid gras (zonder onkruidzaad), houtsnippers, olifantsgrassnippers zijn hiervoor geschikt, in feite alles dat kieming van onkruid tegengaat.

Ook de groentetuin gaf over het algemeen slechtere groei te zien, vooral bij de peulen en bonen, maar ook de aardappels brachten te weinig op.  Ongetwijfeld speelde het ongunstige weer een rol, maar het kan ook wijzen op gebrek aan verschijnselen in de bodem. Om dit in beeld te brengen laten we enkele bodemanalyses doen om te kijken of hier een oorzaak in ligt.

Afgelopen jaar hebben we bij wijze van proef in de groentetuin olifantsgrassnippers (miscanthus) gestrooid tussen plantjes van kool, sla, aardbeien. Met wisselend succes overigens. Aanvankelijk remde het de kieming van onkruid, maar na verloop van tijd begon met name gras en knopkruid er doorheen te groeien. Ongeschikt bleek het ook wanneer er ter plaatse gezaaid moest worden (bieten, snijsla, Nieuw-Zeelandse spinazie), omdat zaden niet kunnen kiemen zonder in direct contact te zijn met de grond. Dus hier bleef onkruid zijn kans ruiken. Tweede nadeel was ook wel dat er nogal wat snippers in bijvoorbeeld andijvie en sla terecht kwamen die er lastig uit te wassen waren. En dat kauwt niet lekker.

Dit alles heeft ertoe geleid dat we de tuin nogal op zijn kop aan het zetten zijn. De bloementuin is leeggehaald en we hebben de grond goed losgemaakt met een diepwoeler om de harde onderlaag te doorbreken. De nog bruikbare vaste planten staan tijdelijk in depot.

In het voorjaar gaan we alles weer opnieuw inrichten. Planten en vooral de bodem bedekken om opkomende ongewenste plantengroei te remmen. En daarna zo weinig mogelijk verstoren en alleen wieden als het nodig is.

Henk Smouter